- Phương Tây phụ thuộc mạnh vào Trung Quốc về drone, linh kiện và đất hiếm, làm hạn chế khả năng tái trang bị nhanh và đảm bảo nguồn cung.
- Nỗ lực giảm phụ thuộc gặp khó khăn do chi phí cao, số lượng hạn chế, trong khi Trung Quốc kiểm soát phần lớn xuất khẩu nguyên liệu chiến lược.
- Nguy cơ xung đột ở châu Âu hoặc Đài Loan và bầu cử Mỹ – Đài Loan càng gia tăng rủi ro; phương Tây khó hoàn toàn sẵn sàng nếu chiến tranh xảy ra.
Sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong chuỗi cung ứng công nghệ và quốc phòng
Khi Đại úy Lục quân Anh Hugo Crawford được giao nhiệm vụ xây dựng năng lực drone cho tiểu đoàn, các lựa chọn ban đầu đều là những chiếc drone đa cánh rẻ tiền, sản xuất hàng loạt từ Trung Quốc. Những thiết bị này nhanh chóng được mua mà không bị đặt câu hỏi gì, do nguồn quỹ hạn chế và nhu cầu cấp thiết. Đến cuối năm 2025, Crawford đã rời quân đội và chuyển sang lĩnh vực tư nhân, trở thành giám đốc tăng trưởng tại châu Âu của hãng sản xuất drone Mỹ Neros, cung cấp thiết bị cho Ukraine, quân đội Mỹ và ít nhất ba quốc gia NATO khác, bao gồm cả Anh.
Trong khi chính phủ Ukraine buộc phải phụ thuộc nhiều vào công nghệ quốc phòng có thành phần Trung Quốc, Lầu Năm Góc và các đồng minh phương Tây đang gấp rút tìm cách giảm sự lệ thuộc này. Crawford cho biết mỗi chiếc drone được tháo rời và kiểm tra kỹ lưỡng từng con chip để xác định nguồn gốc, đảm bảo không chứa thành phần quan trọng từ Trung Quốc, Nga, Triều Tiên hoặc các quốc gia tiềm ẩn thù địch. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn là nhà cung cấp lớn nhất, chiếm khoảng 80% thị trường drone toàn cầu vào năm 2024, theo Atlantic Council. Các nỗ lực giảm phụ thuộc bao gồm hợp tác giữa Anh và Ukraine, cũng như Ba Lan và Đài Loan, nhưng kết quả hiện vẫn còn hạn chế.
Sự thống trị của Trung Quốc đang gây ra thách thức lớn cho các nước phương Tây trong việc tái trang bị nhanh chóng. Ở Washington, mối lo ngại chính là khả năng xảy ra xung đột với Bắc Kinh liên quan đến Đài Loan, trong khi châu Âu vẫn lo ngại Nga sau cuộc xâm lược Ukraine năm 2022. Vấn đề không chỉ dừng lại ở drone: năm 2025, một lệnh cấm xuất khẩu đất hiếm từ Trung Quốc, do căng thẳng thương mại dưới thời ông Trump, đã làm nhiều ngành công nghiệp quốc phòng và hàng không phương Tây thiếu nguyên liệu quan trọng.
Các nước phương Tây hiện đang nỗ lực đa dạng hóa chuỗi cung ứng và tìm nguồn cung mới để giảm sự lệ thuộc vào Trung Quốc. Tuy nhiên, quá trình này được dự đoán sẽ mất nhiều năm, buộc các chính phủ và công ty phải đưa ra những quyết định khó khăn về rủi ro mà họ sẵn sàng chấp nhận trong thời gian chờ đợi. Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng, việc chuẩn bị đầy đủ cho các kịch bản xung đột tương lai trở thành ưu tiên cấp thiết.
Nỗ lực giảm lệ thuộc và rủi ro an ninh toàn cầu
Hiện nay, các công ty như Neros đang tăng sản lượng drone từ vài nghìn chiếc đầu năm lên hơn 100.000 chiếc dự kiến vào cuối 2026. Neros là nhà sản xuất drone đầu tiên được đưa vào “blue list” của Lầu Năm Góc, chứng nhận an toàn về nguồn gốc linh kiện. Tuy nhiên, các hệ thống drone không phụ thuộc Trung Quốc thường đắt hơn và số lượng hạn chế, trong khi các thiết bị rẻ tiền từ Trung Quốc vẫn dễ tiếp cận. Điều này buộc nhiều cơ quan quốc phòng phương Tây phải cân nhắc kỹ rủi ro, ví dụ Anh từng bị chất vấn về việc sử dụng máy in 3D Trung Quốc để sản xuất drone, dù thiết bị không chứa chip phức tạp nhưng vẫn có nguy cơ bị hack.
Trung Quốc kiểm soát khoảng 80–90% xuất khẩu và tinh luyện đất hiếm toàn cầu, đồng thời nắm giữ nhiều chất và hóa chất quan trọng dùng trong thuốc nổ, dược phẩm và pin. Mặc dù không trực tiếp sản xuất vũ khí hoàn chỉnh cho Nga hay Ukraine, Trung Quốc vẫn cung cấp các linh kiện thiết yếu, giúp Bắc Kinh duy trì năng lực công nghiệp quốc phòng hoặc phong tỏa nguồn cung cho phương Tây nếu xảy ra chiến tranh. Sự thống trị này làm gia tăng lo ngại về rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng trong các ngành công nghiệp chiến lược.
Mối nguy càng lớn hơn khi khả năng xung đột kéo dài ở châu Âu hoặc tại Đài Loan trở thành hiện thực. Sự phụ thuộc vào Trung Quốc khiến các nước phương Tây khó đảm bảo nguồn cung vật tư quan trọng nếu chiến tranh nổ ra, từ drone, linh kiện điện tử đến đất hiếm và hóa chất công nghiệp. Điều này buộc các nước phải chuẩn bị các kịch bản ứng phó phức tạp, trong khi thời gian và nguồn lực có hạn.
Các yếu tố chính trị như cuộc bầu cử ở Đài Loan và Mỹ có thể ảnh hưởng đến chính sách của phương Tây đối với Trung Quốc, tạo cơ hội cho Bắc Kinh củng cố lực lượng và chuẩn bị cho các kịch bản xung đột. Dù phương Tây đang nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, khả năng họ hoàn toàn sẵn sàng nếu một cuộc chiến lớn xảy ra trong thập niên tới vẫn còn hạn chế.
Phương Tây đang đối mặt với rủi ro chiến lược nghiêm trọng do phụ thuộc vào Trung Quốc trong chuỗi cung ứng công nghệ và quốc phòng. Hầu hết drone, linh kiện và nguyên liệu chiến lược như đất hiếm đều do Trung Quốc kiểm soát, tạo ra điểm nghẽn nguy hiểm khiến khả năng tái trang bị nhanh và đảm bảo nguồn cung trong xung đột bị hạn chế. Dù các công ty như Neros đang nỗ lực tăng sản lượng drone không phụ thuộc Trung Quốc, chi phí cao và số lượng hạn chế vẫn khiến các cơ quan quốc phòng phải cân nhắc rủi ro, trong khi thiết bị rẻ từ Trung Quốc vẫn dễ tiếp cận. Nguy cơ xung đột tại châu Âu hoặc Đài Loan và các yếu tố chính trị như bầu cử ở Đài Loan và Mỹ càng làm mối lo gia tăng, trong khi quá trình giảm phụ thuộc của phương Tây có thể mất nhiều năm.
Sự phụ thuộc này cũng tác động trực tiếp tới thị trường tài chính, đặc biệt là giá vàng. Lo ngại về xung đột tiềm tàng và khả năng gián đoạn nguồn cung chiến lược khiến nhà đầu tư tìm đến vàng như kênh trú ẩn an toàn, làm tăng nhu cầu vật chất và đầu cơ. Các rủi ro địa chính trị liên quan Trung Quốc, từ drone, linh kiện quân sự đến đất hiếm và hóa chất quan trọng, tiếp tục củng cố vai trò của vàng như công cụ bảo vệ giá trị. Do đó, thông tin về căng thẳng và rủi ro chiến lược có thể duy trì hoặc đẩy giá vàng tăng nhẹ trong bối cảnh nhà đầu tư tìm kiếm sự an toàn.
