- Kế hoạch dùng tài sản Nga gây tranh cãi, nên EU chưa thể quyết nhanh.
- Bỉ muốn có bảo đảm để tránh rủi ro kiện tụng từ Nga.
- EU muốn phản bác tuyên bố của ông Trump rằng khối này “yếu kém”.
EU quyết định hỗ trợ Ukraine
Các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) hôm thứ Sáu quyết định vay tiền để tài trợ cho hoạt động phòng thủ của Ukraine trước Nga thay vì sử dụng tài sản Nga bị đóng băng, theo các nhà ngoại giao.
Chủ tịch hội nghị thượng đỉnh EU, Antonio Costa, đăng trên mạng xã hội: “Chúng tôi đã đạt thỏa thuận. Quyết định cung cấp 90 tỷ euro hỗ trợ Ukraine cho giai đoạn 2026–2027 đã được thông qua.” Văn bản dự thảo kết luận hội nghị cho thấy khoản tài trợ này sẽ được huy động thông qua vay trên thị trường vốn, đảm bảo bằng ngân sách EU. Thỏa thuận này sẽ không ảnh hưởng đến nghĩa vụ tài chính của Hungary, Slovakia và Cộng hòa Séc, những nước không muốn đóng góp vào việc tài trợ cho Ukraine.
Đồng thời, các chính phủ EU và Nghị viện châu Âu sẽ tiếp tục làm việc để thiết lập một khoản vay dựa trên tài sản ngân hàng trung ương Nga bị đóng băng. Khoản vay này chỉ được Ukraine trả lại khi nhận được khoản bồi thường chiến tranh từ Moscow. Trong thời gian chờ đợi, tài sản Nga sẽ vẫn bị phong tỏa và EU có quyền sử dụng chúng để hoàn trả khoản vay. Một nhà ngoại giao EU nhận xét: “Điều này tốt vì Ukraine sẽ được đảm bảo nguồn tài trợ trong 2 năm.”
Quyết định này được đưa ra sau nhiều giờ thảo luận về các chi tiết kỹ thuật liên quan đến khoản vay dựa trên tài sản Nga bị đóng băng, nhưng các nhà ngoại giao cho rằng phương án này quá phức tạp và nhạy cảm về chính trị để thực hiện ngay lúc này. Một nhà ngoại giao EU nói đùa: “Chúng ta đã chuyển từ cứu Ukraine sang cứu thể diện, ít nhất là của những người ủng hộ việc sử dụng tài sản bị đóng băng.”
Khó khăn chính trong việc sử dụng tiền Nga là đảm bảo cho Bỉ – nơi giữ 185 tỷ euro trong tổng số 210 tỷ euro tài sản Nga tại châu Âu – có đủ bảo đảm chống rủi ro pháp lý và tài chính nếu Nga kiện trả đũa việc chuyển tiền sang Ukraine.
Thách thức và ý nghĩa chính trị của quyết định EU
EU coi chiến tranh của Nga là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh của khối và muốn đảm bảo Ukraine được tài trợ để tiếp tục chiến đấu. Do áp lực tài chính công đang cao, Ủy ban châu Âu ban đầu đề xuất sử dụng tài sản ngân hàng trung ương Nga bị đóng băng để bảo đảm khoản vay 90 tỷ euro cho Kyiv, trong khi phương án vay chung dựa trên ngân sách EU được xem là lựa chọn thứ hai.
Việc vay chung EU khó thực hiện vì đòi hỏi sự đồng thuận tuyệt đối. Hungary từng tuyên bố phản đối, giống như việc nước này phản đối sử dụng tài sản Nga. Tuy nhiên, Thủ tướng Hungary Viktor Orban dường như đồng ý không cản trở khoản vay nếu Hungary, Slovakia và Cộng hòa Séc được loại khỏi các bảo đảm nợ. Một nhà ngoại giao EU nhận xét: “Orban đạt được điều ông muốn: không có khoản vay bồi thường, và EU hành động mà không cần sự tham gia của Hungary, Cộng hòa Séc và Slovakia.”
Một số lãnh đạo EU nhấn mạnh cần tìm giải pháp đảm bảo Ukraine được tài trợ trong hai năm tới và thể hiện sức mạnh, quyết tâm của châu Âu, nhất là sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi khối này là “yếu kém”. Đại diện chính sách đối ngoại EU Kaja Kallas khẳng định: “Chúng tôi không thể thất bại.” Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy cũng kêu gọi EU sử dụng tài sản Nga để hỗ trợ Ukraine tiếp tục chiến đấu, gọi đây là “một trong những quyết định rõ ràng và có cơ sở đạo đức nhất từng được đưa ra.”
Tuy nhiên, Thủ tướng Bỉ Bart De Wever cho biết quốc hội nước này chưa nhận được bảo đảm đầy đủ về rủi ro pháp lý và thanh khoản để đồng ý sử dụng tài sản Nga. Ngân hàng trung ương Nga cho rằng kế hoạch của EU là bất hợp pháp và đã kiện Euroclear đòi bồi thường 230 tỷ USD. Việc tìm nguồn tiền cho Kyiv là cấp thiết, vì nếu không được hỗ trợ, Ukraine sẽ hết tiền vào quý 2 năm sau và có nguy cơ thua Nga, điều mà EU lo ngại sẽ làm tăng nguy cơ xâm lược vào châu Âu.
Quyết định của EU vay chung để hỗ trợ Ukraine phản ánh nỗ lực duy trì tài trợ dài hạn trong bối cảnh chiến tranh với Nga, đồng thời thể hiện quyết tâm chính trị và sức mạnh khối trước áp lực quốc tế. Dù gặp thách thức về đồng thuận và rủi ro pháp lý, quyết định này giúp đảm bảo Ukraine có nguồn tài chính trong 2 năm tới, làm gia tăng bất ổn địa chính trị khu vực. Về thị trường, thông tin này tạo động lực hỗ trợ giá vàng, khi các nhà đầu tư tìm đến kim loại quý như tài sản trú ẩn an toàn trước rủi ro chiến tranh và biến động tài chính.
